Âm thực: Hương vị dân dã trong món ăn của người Hà Nhì đen
Người
Hà Nhì đen ở xã Y Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai gây ấn tượng với
khách phương xa bởi những nét văn hóa truyền thống độc đáo và có phần kỳ
bí. Trong kho tàng văn hóa phong phú của mình, ẩm thực của người Hà Nhì
với hương vị đặc trưng của rừng, núi luôn khiến du khách tò mò, muốn
được thưởng thức.
Người
Hà Nhì có nhiều ngày lễ, Tết quan trọng, trong đó có 3 ngày lễ lớn là
Tết Ga Tho Tho, Lễ Khô Già Già (lễ cầu mùa thường tổ chức vào tháng 6 âm
lịch), Lễ Gạ Ma O (lễ cúng thần rừng, tổ chức vào tháng Giêng âm lịch).
Vào những dịp đó, người Hà Nhì chế biến nhiều món ăn truyền thống từ
nhiều loại thực phẩm khác nhau để dâng cúng thần linh, tổ tiên và thiết
đãi bạn bè.
Sẽ
là điều luyến tiếc lớn nếu đến Y Tý mà chưa được thưởng thức bia Hà Nhì
- loại đồ uống truyền thống của dân tộc này. Đây không phải là loại bia
hơi chúng ta thường thấy mà là loại đồ uống đặc biệt do người Hà Nhì
chế biến thủ công từ gạo dành để đãi khách vào các dịp lễ, Tết. Bia Hà
Nhì có vị ngọt dịu, thơm nồng dễ uống. Các công đoạn ủ bia khá cầu kỳ.
Bia ngon hay không phụ thuộc vào nguyên liệu. Vì thế, người Hà Nhì, khi
thu hoạch, bao giờ cũng chọn những bông lúa nếp nương mẩy nhất để riêng.
Họ phơi khô rồi sát vỏ để có những hạt gạo đều và thơm.

Gạo
nếp được đãi sạch, sau đó, ngâm nước khoảng 1 giờ rồi đem đồ thành xôi.
Sau khi xôi chín, người Hà Nhì đổ xôi ra mẹt, rải đều cho nguội. Tiếp
đến là công đoạn ủ men. Người Hà Nhì tự làm loại men lá truyền thống từ
hạt cây và lá rừng. Sau khi xôi nguội, người ta rắc men đều lên xôi rồi
cho vào hũ sành, bịt kín lại. Sau khoảng 3 ngày hũ xôi sẽ lên men, tiết
là nước cốt có màu trắng ngà, có mùi thơm và vị ngọt. Lúc này người ta
sẽ cho thêm nước đã đun sôi để nguội vào hũ và tiếp tục ủ. Khoảng 15
ngày sau, hũ xôi sẽ cho ra loại nước có màu vàng nhạt mà người Hà Nhì
gọi là bia.
Ở
Y Tý hiện giờ đã có một số gia đình kinh doanh homestay. Du khách có
thể nghỉ lại ở homestay, thưởng thức phong cảnh núi non hùng vĩ với
những dòng sông mây khổng lồ cũng như trải nghiệm văn hóa của người Hà
Nhì.