Cùng chung trên dải đất hình chữ S, ẩm thực 3 miền có những điểm giống nhau nhất định nhưng cũng đa dạng và phong phú bởi khác biệt về thổ nhưỡng, phong tục tập quán.

Những điểm chung của ẩm thực 3 miền Bắc - Trung - Nam

Đều xuất phát từ dấu ấn của nền nông nghiệp lúa nước, bất kể một bữa ăn bình thường hay các ngày lễ đặc biệt, thực đơn của người Việt không thể thiếu hạt cơm.

Ngoài ra, các món ăn Việt Nam chủ yếu đều từ rau, quả, củ khá thanh đạm; người Việt thường không thích các món nhiều thịt hay nhiều dầu mỡ như đồ của phương Tây hay các món người Hoa. Không có quá nhiều các gia vị như Ấn Độ, khi chế biến thức ăn, người Việt thường nêm vào nồi chút nước mắm, hạt tiêu cùng các gia vị thiên nhiên… tạo hương vị đậm đà. Các loại rau củ phụ trợ là gừng, nghệ, tỏi, sả, hành, rau thơm... thay vì sử dụng gia vị khô.

Những đặc trưng riêng của ẩm thực 3 miền

Ẩm thực miền Bắc: Tinh tế, vị vừa phải, trung tính

Khẩu vị của người miền Bắc từ xa xưa đã được coi là chuẩn mực bởi được sàng lọc kỹ lưỡng từ bao đời. Họ chuộng món ăn thanh đạm, nhẹ nhàng và một chút chua. Các gia vị được tiết chế vừa phải, có sự tương hỗ với nhau, không cay xé lưỡi như các món ăn miền Trung cũng không ngọt như trong món của người Nam. 

Các món đặc trưng: phở hay bún thang, bánh cuốn Thanh Trì, bún chả; các thức vặt như bánh cốm, cốm, ô mai sấu...

Ẩm thực miền Trung: Đậm đà, thiên vị cay, mặn

Tại sao trong ẩm thực 3 miền, các món miền Trung lại thường cay và mặn? Xuất phát từ điều kiện tự nhiên xấu, nhiều thiên tai; người dân nơi đây có thói quen tiết kiệm trong ăn uống nên thường nêm đậm vị trong đồ ăn. 

Ngay cả màu sắc món ăn cũng thường thiên về màu đỏ và nâu sậm hiền lành. Ẩm thực miền Trung là sự đan xen của hai lối ẩm thực: cung đình và đường phố; vừa có chút cầu kì, lễ nghi và sang trọng lại có chút dung dị, đơn giản.

Các món ăn đặc trưng: Bún bò Huế, mì Quảng, cao lầu, các món bánh miền Trung...

Ẩm thực miền Nam: Tiếp biến và phong phú

Nhắc đến tính phong phú và đa dạng của ẩm thực Việt Nam không thể không nhắc đến ẩm thực miền Nam. Với vị trí địa lý thuận lợi, các món ăn miền Nam là hội tụ của tinh hoa ẩm thực từ các vùng miền trên đất nước cũng như từ các dân tộc ngoại lai chuyển tới như Chăm, Khơme và người Hoa,… hay các quốc gia lân cận.

Hương vị thường thấy trong các món miền Nam là ngọt, béo. Họ dùng nhiều đường, nước cốt dừa trong chế biến món ăn. Các món ăn miền Nam đặc biệt phải kể đến: cá lóc nướng trui, gỏi cuốn, bún mắm, hủ tiếu Nam Vang, bánh bò… Thông thường, người miền Nam không thích một vị trung hòa, những vị ngọt, béo, cay đều phải đạt cực điểm.