Ẩm thực: Độc đáo bánh chưng nhân cá suối
Nếu
có dịp đón Tết trên vùng đất miền Tây Thanh Hóa, rất có thể bạn sẽ may
mắn được thưởng thức món ăn truyền thống rất độc đáo của người Thái:
Bánh chưng nhân cá bống suối.
Cách
làm bánh chưng nhân cá cổ truyền có khá nhiều công đoạn, ban đầu, đám
trẻ đi bắt cá bống suối. Chúng có thể câu hoặc dùng nỏ nhỏ để bắn cá,
mỗi buổi cũng được một lượng cá kha khá. Việc làm sạch cá cũng một tay
đám nhỏ.
Người
lớn sẽ bắt đầu từ khâu ra vườn ngả một cây luồng bánh tẻ, cắt lấy những
khúc luồng lớn. Cá bống được trộn với muối trắng và một ít thính làm từ
gạo rang hoặc cơm cháy nghiền nhỏ. Sau đó đem nhồi vào ống luồng rồi
bịt nắp lại, treo hoặc dựng đứng trên gác bếp, thường là 7 ngày thì cá
sẽ khô sắt lại, có mùi thơm và vị chua dịu, không còn tanh nữa.
Việc
làm cá chua có thể diễn ra quanh năm. Nhưng, để dùng cá chua làm nhân
của bánh chưng ngày tết, người ta thường phải chuẩn bị riêng loại nguyên
liệu này từ khoảng tháng 10-11 âm lịch. Người Thái rất ưa thích làm món
muối chua, áp dụng cả với thịt. Đặc biệt, món dưa muối trong ống nứa
được làm từ dưa cải hoặc lá sắn, lá đu đủ non, tạo nên món dưa chua rất
thơm ngon hấp dẫn.

Ngày
lễ tết, việc làm Kháu moóc được giao cho các bà, các mẹ. Mờ sáng, các
mẹ dậy sớm, nhóm bếp đồ xôi. Gạo nếp nương được vo đãi sạch nhưng không
ngâm nước lâu để giữ nguyên hương vị nếp. Khi xôi đã bắt đầu có mùi
thơm, còn đang chín dở, người ta sẽ dỡ xôi ra những mâm lớn và quạt cho
chóng nguội. Lá dong chuẩn bị sẵn, được rửa sạch, hơ lửa cho mềm để dễ
gói. Nhân bánh là cá bống suối muối chua và một gia vị không thể thiếu:
rau thì là. Sau khi gói ghém kỹ, bánh chưng sẽ được cho vào nồi tiếp tục
đồ lần thứ hai, đến khi chín kỹ. Như vậy, bánh chưng của người Thái xứ
Thanh cần đồ xôi nếp đến 2 lần chứ không nấu dền nhiều giờ như người
miền xuôi. Chỉ trong một buổi sáng, gia đình sẽ có món bánh chưng nhân
cá suối để dâng cúng tổ tiên hoặc làm quà biếu thông gia, người già,
hàng xóm...

Những
chiếc bánh chưng đều có hình chữ nhật, mỏng và dẹt, buộc với nhau thành
từng cặp. Kích thước Kháu moóc nhỏ hơn bánh chưng nhân thịt lợn. Mỗi
cặp bánh chưng đủ cho một người lớn hoặc hai đứa trẻ ăn vừa no.