Đi đâu: Khám phá di tích lịch sử Thành Hoàng Đế có kiến trúc đặc biệt
Tọa lạc trên địa bàn thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, thành Hoàng Đế (hay còn gọi là thành Đồ Bàn).
Mảnh đất nhiều thăng trầm
Cuối
thế kỷ thứ X, đầu thế kỷ XI, khi dời đô từ Đồng Dương (Quảng Nam) về
phía Nam, vương triều Champa đã quyết định chọn Đồ Bàn (nay thuộc địa
bàn xã Nhơn Hậu và phường Đập Đá, thị xã An Nhơn) làm kinh đô mới, do
Chiêm vương Ngô Nhật Hoan xây dựng. Văn bia Champa gọi là kinh đô
Vijaya, sử Việt thời Lê gọi là thành Chà Bàn, còn sử liệu sau này gọi là
thành Đồ Bàn.
Lăng mộ Võ Tánh trong thành Hoàng Đế được lập sau khi Nguyễn Ánh lên ngôi
Từ
đó đến cuối thế kỷ 15, thành Đồ Bàn trở thành trung tâm chính trị, quân
sự, văn hóa, tôn giáo, kinh tế phồn thịnh của vương quốc Champa. Năm
1471, sau khi vua Lê Thánh Tông đem quân chinh phục Champa, đã sát nhập
vùng đất Bình Định vào lãnh thổ của Đại Việt. Lúc này, thành Đồ Bàn
không còn giữ được vai trò là kinh đô của vương quốc Champa.
Những kiến trúc nét điêu khắc cổ xưa vẫn còn lưu lại ở thành Hoàng Đế
Đến
năm 1815, nhà Nguyễn cho triệt hạ hết các cung điện cũ của thành Hoàng
Đế, dỡ đá ong của thành cũ mang đi xây thành mới, trừ lầu Bát Giác được
sửa sang lại làm Đền Song Trung thờ Võ Tánh và Ngô Tùng Châu (sau này
còn có tên gọi là Đền Chiêu Trung).
Cổng cổ thành Hoàng Đế
Thành
nội còn được gọi là Hoàng Thành, có hình chữ nhật, với chu vi 1.600m,
dài 430m, rộng 370m. Những dấu vết còn lại cho thấy tường thành được xây
bằng đá ong và đắp đất, có 3 cửa ở 3 mặt Nam, Đông, Tây, cửa chính
hướng về phía Nam gọi là cửa Tiền. Trước cửa Tiền hiện còn hai tượng voi
đá gồm một voi đực và một voi cái. Voi cái cao 1,7m, dài 2,2m, thân
rộng 0,7m tạc trong tư thế tĩnh, mang bành và đồ trang sức thể hiện
những yếu tố của nghệ thuật Champa. Voi đực cao 2m, dài 2,2m, thân rộng
1m, tạc trong tư thế động, vòi uốn cong như đang nhổ một vật gì đó. Đây
được cho là hai tượng voi thể hiện dạng tượng tròn có kích thước lớn
nhất của người Champa hiện còn.