Cá bỗng được xem là đặc sản ở Tuyên Quang. Loại cá này sống trong nguồn nước sạch, ăn sinh vật phù du nên thịt chắc, ngọt thơm, không tanh.

Cá bỗng là loài cá nước ngọt, phân bố ở thượng và trung lưu một số con sông miền núi phía Bắc như sông Gâm, sông Miện, sông Lô…

Trước kia, cá bỗng chủ yếu được khai thác tự nhiên nên dần trở nên khan hiếm. Người dân địa phương đã tìm cách nhân giống, nuôi trồng để vừa bảo tồn nguồn cá chất lượng, vừa đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong và ngoài tỉnh.

Hiện cá bỗng được nuôi nhiều ở Lào Cai, Lai Châu, nổi tiếng nhất là ở Tuyên Quang (Hà Giang cũ). Năm 2023, cá bỗng Tuyên Quang lọt Top 121 món ẩm thực tiêu biểu của Việt Nam, trở thành niềm tự hào của đồng bào Tày nơi địa đầu Tổ quốc.

Cá bỗng dáng thuôn dài, màu xám thẫm với lưng đen hoặc xám xanh, nhạt dần về phía bụng và vây có màu đỏ. Ảnh: Trại cá bỗng Hà Giang

Chị Hà (phường Hà Giang 1, tỉnh Tuyên Quang) – chủ 1 cơ sở nuôi và chuyên phục vụ các món ăn từ cá bỗng cho biết, địa phương này có khí hậu và nguồn nước thuận lợi nên cá bỗng ở đây được đánh giá là chất lượng cao.

Để cá sống khỏe và phát triển tốt, bà con dẫn nước từ suối đầu nguồn hoặc các mạch nước từ khe đá về ao (có dòng chảy liên tục). Đây là những nơi có nguồn nước trong lành và sạch.

Cá được chăm sóc chủ yếu theo phương pháp nuôi quảng canh, tận dụng nguồn thức ăn có sẵn tại địa phương như rau, lá sắn, thân chuối băm nhỏ, bèo…

Tuy nhiên, cá bỗng lớn chậm: Sau 1 năm chỉ đạt 0,5–0,7kg; nuôi 3–4 năm mới đạt 2,5–3kg. “Nhờ môi trường sống sạch và nguồn thức ăn đảm bảo mà cá bỗng sống khỏe mạnh, ít bệnh, thịt săn chắc, dai ngon.

Khi cá đạt đủ thời gian nuôi tối thiểu là 2 năm và trọng lượng đạt trên 2kg mới có thể bán”, chị Hà nói.